Kế toán công là một lĩnh vực quan trọng trong hoạt động của nhà nước, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cải cách hành chính. Kế toán công có nhiệm vụ ghi nhận, kiểm soát, phân tích và báo cáo về các hoạt động tài chính của các đơn vị sự nghiệp, tổ chức chính trị – xã hội, cơ quan hành chính nhà nước và các đơn vị khác sử dụng nguồn lực công. Kế toán công góp phần đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm của việc sử dụng ngân sách nhà nước, tăng cường niềm tin của công dân và các tổ chức trong và ngoài nước vào chính quyền.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ trình bày một số khái niệm cơ bản, nguyên tắc và quy trình của kế toán công, cũng như một số thách thức và giải pháp để phát triển kế toán công ở Việt Nam.
1. Khái niệm cơ bản về kế toán công
Theo Điều 3 Luật Kế toán 2015, kế toán công là “kế toán áp dụng cho các đơn vị sử dụng nguồn lực công”. Nguồn lực công là “tài sản do Nhà nước quản lý hoặc được Nhà nước giao cho các tổ chức, cá nhân quản lý, sử dụng theo quy định của pháp luật”. Các đơn vị sử dụng nguồn lực công bao gồm:
– Các cơ quan nhà nước trên địa bàn Việt Nam và ở nước ngoài;
– Các tổ chức chính trị – xã hội;
– Các đơn vị sự nghiệp công lập;
– Các tổ chức, cá nhân được Nhà nước giao quản lý, sử dụng tài sản nhà nước;
– Các tổ chức tài chính công.
Kế toán công có ba mục tiêu chính:
– Cung cấp thông tin tài chính cho các cơ quan quản lý nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan kiểm toán và giám sát để hỗ trợ việc ra quyết định, lập kế hoạch và điều hành ngân sách nhà nước;
– Cung cấp thông tin tài chính cho các đơn vị sử dụng nguồn lực công để hỗ trợ việc quản lý hiệu quả các hoạt động tài chính;
– Cung cấp thông tin tài chính cho công chúng để phản ánh kết quả hoạt động của các đơn vị sử dụng nguồn lực công, tính minh bạch và trách nhiệm của việc sử dụng ngân sách nhà nước.
2. Nguyên tắc và quy trình của kế toán công
Kế toán công phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
– Nguyên tắc thực hiện đầy đủ, kịp thời, liên tục và liên thông các công việc kế toán;
– Nguyên tắc ghi nhận đúng, đầy đủ, khách quan, trung thực và minh bạch các giao dịch kinh tế – tài chính;
– Nguyên tắc phân loại, phân bổ và hạch toán đúng các khoản thu, chi, tài sản, nợ và vốn của ngân sách nhà nước;
– Nguyên tắc bảo toàn và phát triển nguồn lực công;
– Nguyên tắc tuân thủ các quy định của pháp luật về kế toán, ngân sách nhà nước và các quy định khác có liên quan.
Quy trình kế toán công gồm các bước sau:
– Lập kế hoạch kế toán: xác định các mục tiêu, nhiệm vụ, phương pháp và biện pháp để thực hiện các công việc kế toán trong một kỳ kế toán;
– Ghi sổ kế toán: ghi nhận các giao dịch kinh tế – tài chính vào các sổ kế toán theo các phương pháp hạch toán quy định;
– Kiểm tra, điều chỉnh sổ kế toán: kiểm tra tính chính xác, hợp lệ và khớp nhau của các số liệu trong các sổ kế toán, thực hiện các điều chỉnh cần thiết để đảm bảo tính đồng bộ và phản ánh đúng thực tế;
– Lập báo cáo tài chính: tổng hợp các số liệu từ các sổ kế toán để lập các báo cáo tài chính theo các mẫu quy định, bao gồm báo cáo ngân sách nhà nước, báo cáo tình hình tài sản và nợ công, báo cáo hoạt động của các đơn vị sử dụng nguồn lực công;
– Kiểm toán và công bố báo cáo tài chính: gửi báo cáo tài chính cho các cơ quan kiểm toán nhà nước để kiểm tra tính hợp lệ, trung thực và minh bạch của báo cáo, sau đó công bố báo cáo tài chính cho công chúng theo quy định.
3. Thách thức và giải pháp để phát triển kế toán công ở Việt Nam
Kế toán công ở Việt Nam đã có những tiến bộ đáng kể trong những năm qua, như việc ban hành Luật Kế toán 2015, Nghị định 163/2016/NĐ-CP về kế toán công, Thông tư 107/2017/TT-BTC về hệ thống tài khoản kế toán công. Tuy nhiên, kế toán công ở Việt Nam vẫn còn một số thách thức cần được giải quyết, chẳng hạn như:
– Chất lượng và tính minh bạch của thông tin tài chính còn thấp, không đáp ứng được nhu cầu của các bên liên quan;
– Hệ thống thông tin kế toán công còn chưa được xây dựng và áp dụng một cách hiệu quả, không có sự liên thông giữa các cấp và lĩnh vực;
– Năng lực và trình độ của cán bộ kế toán công còn hạn chế, không đồng đều giữa các đơn vị;
– Việc kiểm toán và giám sát kế toán công còn yếu kém, không có sự phối hợp giữa các cơ quan kiểm toán nhà nước và kiểm toán độc lập