Thanh tra đất đai và xây dựng là một hoạt động quan trọng của nhà nước nhằm kiểm soát, giám sát và xử lý các vi phạm pháp luật về quản lý, sử dụng, khai thác và bảo vệ đất đai, cũng như các hoạt động xây dựng trên đất. Thanh tra đất đai và xây dựng có vai trò góp phần bảo đảm trật tự, kỷ cương, công bằng và minh bạch trong lĩnh vực này, góp phần thực hiện tốt chính sách phát triển kinh tế – xã hội bền vững của đất nước.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ trình bày một số nội dung cơ bản về thanh tra đất đai và xây dựng, bao gồm: khái niệm, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, nguyên tắc và phương thức hoạt động; các loại hình thanh tra; các quy trình và thủ tục thanh tra; các biện pháp xử lý vi phạm; cũng như một số vấn đề thực tiễn và khó khăn trong công tác thanh tra hiện nay.
Khái niệm thanh tra đất đai và xây dựng
Theo Điều 3 Luật Thanh tra số 56/2010/QH12 ngày 15/11/2010, thanh tra là hoạt động của cơ quan nhà nước có chức năng thanh tra nhằm kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật trong các lĩnh vực, ngành, địa phương hoặc trong một tổ chức, cá nhân cụ thể; phát hiện, ngăn chặn và xử lý vi phạm pháp luật; kiến nghị hoặc đề xuất biện pháp để hoàn thiện các quy định của pháp luật.
Trong đó, thanh tra đất đai và xây dựng là hoạt động của cơ quan nhà nước có chức năng thanh tra nhằm kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng, khai thác và bảo vệ đất đai, cũng như các hoạt động xây dựng trên đất; phát hiện, ngăn chặn và xử lý các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này.
Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của thanh tra đất đai và xây dựng
Theo Điều 4 Luật Thanh tra số 56/2010/QH12 ngày 15/11/2010, chức năng của thanh tra là kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật; phát hiện, ngăn chặn và xử lý vi phạm pháp luật; kiến nghị hoặc đề xuất biện pháp để hoàn thiện các quy định của pháp luật.
Theo Điều 5 Luật Thanh tra số 56/2010/QH12 ngày 15/11/2010, nhiệm vụ của thanh tra là:
– Thực hiện các loại hình thanh tra theo quy định của pháp luật.
– Phối hợp với các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc thực hiện công tác thanh tra.
– Tham mưu cho cơ quan có thẩm quyền về việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, chính sách, kế hoạch, chương trình liên quan đến công tác thanh tra.
– Tổ chức thực hiện các biện pháp xử lý vi phạm pháp luật theo quy định của pháp luật hoặc theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền.
– Tổ chức thực hiện công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân và giải quyết tranh chấp liên quan đến công tác thanh tra.
– Tổ chức thực hiện công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục pháp luật về công tác thanh tra.
– Tổ chức thực hiện công tác nghiệp vụ, đào tạo, bồi dưỡng và quản lý cán bộ, công chức, viên chức thanh tra.
– Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.
Theo Điều 6 Luật Thanh tra số 56/2010/QH12 ngày 15/11/2010, quyền hạn của thanh tra là:
– Yêu cầu tổ chức, cá nhân bị thanh tra cung cấp thông tin, hồ sơ, tài liệu liên quan đến nội dung thanh tra; kiểm tra, xem xét, lấy mẫu hoặc sao chụp các thông tin, hồ sơ, tài liệu này.
– Yêu cầu tổ chức, cá nhân bị thanh tra giải trình về những vấn đề liên quan đến nội dung thanh tra; yêu cầu các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan cung cấp thông tin, hồ sơ, tài liệu hoặc giải trình về những vấn đề liên quan đến nội dung thanh tra.
– Yêu cầu tổ chức, cá nhân bị thanh tra thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm pháp luật gây ra; yêu cầu các cơ quan có thẩm quyền xử lý kỷ luật hoặc xử lý hành chính đối với tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật trong lĩnh vực thanh tra; kiến nghị hoặc đề xuất các biện pháp khác để ngăn chặn và xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực thanh tra.
– Yêu cầu tổ chức, cá nhân bị thanh tra thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn cho người và tài sản của đoàn thanh tra; yêu cầu các cơ quan có thẩm quyền hỗ trợ đoàn thanh tra trong việc bảo đảm an toàn cho người và tài sản của đoàn thanh tra khi có yêu cầu.
– Yêu cầu tổ chức, cá nhân bị thanh tra thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường và sử dụng tiết kiệm các nguồn lực thiên nhiên trong lĩnh vực thanh tra; yêu cầu các cơ quan có thẩm quyền xử lý kỷ luật hoặc xử lý hành chính đối với tổ chức, cá nhân vi phạm