Thí nghiệm công trình là một hoạt động quan trọng trong quá trình thiết kế, thi công và vận hành các công trình xây dựng. Thí nghiệm công trình có thể được hiểu là việc kiểm tra, đánh giá và xác nhận các tính chất, chất lượng, hiệu quả và an toàn của các vật liệu, thiết bị, kết cấu và hệ thống trong công trình. Thí nghiệm công trình có thể được thực hiện ở các giai đoạn khác nhau của dự án, từ giai đoạn khảo sát địa chất, thiết kế kỹ thuật, thi công lắp đặt, đến giai đoạn nghiệm thu và bảo trì.
Mục tiêu của thí nghiệm công trình là để đảm bảo rằng các công trình xây dựng được thực hiện theo các tiêu chuẩn kỹ thuật, pháp lý và môi trường. Thí nghiệm công trình cũng giúp phát hiện và khắc phục các sai sót, lỗi, rủi ro và sự cố có thể xảy ra trong quá trình thiết kế, thi công và vận hành các công trình. Thí nghiệm công trình cũng góp phần tăng cường sự tin cậy, uy tín và chất lượng của các nhà thầu, chủ đầu tư và cơ quan quản lý liên quan.
Thí nghiệm công trình có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, như mục đích, phương pháp, đối tượng, thời điểm và địa điểm. Theo mục đích, thí nghiệm công trình có thể chia làm hai loại chính: thí nghiệm kiểm tra và thí nghiệm nghiên cứu. Thí nghiệm kiểm tra là việc kiểm tra các tiêu chuẩn kỹ thuật đã được quy định trước cho các vật liệu, thiết bị, kết cấu và hệ thống trong công trình. Thí nghiệm kiểm tra có tính bắt buộc và phải được thực hiện theo các quy định của pháp luật và hợp đồng. Thí nghiệm nghiên cứu là việc nghiên cứu các tính chất mới, cải tiến hoặc khắc phục các vấn đề của các vật liệu, thiết bị, kết cấu và hệ thống trong công trình. Thí nghiệm nghiên cứu có tính tự nguyện và phải được thực hiện theo các yêu cầu của nhà thầu hoặc chủ đầu tư.
Theo phương pháp, thí nghiệm công trình có thể chia làm hai loại chính: thí nghiệm tĩnh và thí nghiệm động. Thí nghiệm tĩnh là việc áp dụng một lực hoặc một áp suất không đổi lên một vật liệu, thiết bị, kết cấu hoặc hệ thống để xác định các chỉ số như biến dạng, ứng suất, ứng lực hoặc khả năng chịu tải. Thí nghiệm tĩnh có tính ổn định và dễ kiểm soát. Thí nghiệm động là việc áp dụng một lực hoặc một áp suất thay đổi theo thời gian lên một vật liệu, thiết bị, kết cấu hoặc hệ thống để xác định các chỉ số như tần số, dao động, rung động hoặc khả năng chịu động. Thí nghiệm động có tính biến đổi và khó kiểm soát.
Theo đối tượng, thí nghiệm công trình có thể chia làm hai loại chính: thí nghiệm vật liệu và thí nghiệm kết cấu. Thí nghiệm vật liệu là việc kiểm tra các tính chất vật lý, hóa học, cơ học và nhiệt của các vật liệu được sử dụng trong công trình, như bê tông, thép, gỗ, nhựa, cao su, sơn, keo, v.v. Thí nghiệm vật liệu có thể được thực hiện trên các mẫu vật liệu hoặc trên các thành phần của công trình. Thí nghiệm kết cấu là việc kiểm tra các tính chất cơ học và nhiệt của các kết cấu được lắp ráp từ các vật liệu trong công trình, như cột, dầm, tường, sàn, mái, cầu, đường ống, v.v. Thí nghiệm kết cấu có thể được thực hiện trên các mô hình kết cấu hoặc trên các công trình thực tế.
Theo thời điểm, thí nghiệm công trình có thể chia làm hai loại chính: thí nghiệm trước thi công và thí nghiệm sau thi công. Thí nghiệm trước thi công là việc kiểm tra các tiêu chuẩn kỹ thuật của các vật liệu, thiết bị, kết cấu và hệ thống trước khi được sử dụng trong công trình. Thí nghiệm trước thi công có mục đích để lựa chọn và phê duyệt các vật liệu, thiết bị, kết cấu và hệ thống phù hợp cho công trình. Thí nghiệm sau thi công là việc kiểm tra các tiêu chuẩn kỹ thuật của các vật liệu, thiết bị, kết cấu và hệ thống sau khi đã được sử dụng trong công trình. Thí nghiệm sau thi công có mục đích để kiểm tra và xác nhận chất lượng và hiệu quả của công trình.
Theo địa điểm, thí nghiệm công trình có thể chia làm hai loại chính: thí nghiệm tại phòng thí nghiệm và thí nghiệm tại hiện trường. Thí nghiệm tại phòng thí nghiệm là việc sử dụng các thiết bị và dụng cụ được chuẩn bị sẵn trong phòng thí nghiệm để kiểm tra các vật liệu, thiết bị, kết cấu và hệ thống. Thí nghiệm tại phòng thí nghiệm có ưu điểm là có điều kiện kiểm soát tốt và có độ chính xác cao. Thí nghiệm tại hiện trường là việc sử dụng các thiết bị và dụng cụ di động để kiểm tra các vật liệu, thiết bị, kết cấu và hệ thống tại nơi xây dựng hoặc vận hành công trình. Thí nghiệm tại hiện trường có ưu điểm là có tính hiện thực cao và có khả năng phản ánh được tình hình thực tế của công trình.