Kiểm toán là một quá trình đánh giá, xác minh và báo cáo về tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh và tuân thủ các quy định pháp luật của một tổ chức hay cá nhân. Kiểm toán có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm tính minh bạch, công bằng và chính xác của các thông tin kế toán, tăng cường niềm tin của các bên liên quan như cổ đông, khách hàng, nhà cung cấp, ngân hàng, nhà đầu tư, cơ quan thuế và cơ quan quản lý.
Kiểm toán có thể được chia thành hai loại chính là kiểm toán nội bộ và kiểm toán ngoài. Kiểm toán nội bộ là quá trình kiểm tra và đánh giá hoạt động nội bộ của tổ chức nhằm phát hiện và ngăn ngừa các sai sót, gian lận, lãng phí và rủi ro. Kiểm toán nội bộ do các nhân viên của tổ chức thực hiện hoặc thuê các đơn vị tư vấn chuyên nghiệp. Mục tiêu của kiểm toán nội bộ là cải thiện hiệu quả và hiệu suất của tổ chức, đảm bảo tuân thủ các quy trình nội bộ và các tiêu chuẩn chất lượng.
Kiểm toán ngoài là quá trình kiểm tra và xác nhận các báo cáo tài chính của tổ chức do các đơn vị kiểm toán độc lập thực hiện. Mục tiêu của kiểm toán ngoài là cung cấp ý kiến kiểm toán về tính hợp lý và phù hợp của các báo cáo tài chính với các nguyên tắc kế toán được chấp nhận. Kiểm toán ngoài giúp tăng uy tín và tin cậy của tổ chức trước công chúng và các bên liên quan.
Quá trình kiểm toán gồm có ba giai đoạn chính là: lập kế hoạch kiểm toán, thực hiện kiểm toán và báo cáo kiểm toán. Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, kiểm toán viên sẽ tiến hành khảo sát tổng quan về tổ chức, xác định mục tiêu, phạm vi, phương pháp và thời gian kiểm toán. Trong giai đoạn thực hiện kiểm toán, kiểm toán viên sẽ thu thập, phân tích và đánh giá các bằng chứng kiểm toán liên quan đến các khoản mục trong báo cáo tài chính. Trong giai đoạn báo cáo kiểm toán, kiểm toán viên sẽ soạn thảo và trình bày kết quả kiểm toán trong một bản báo cáo có ý nghĩa và dễ hiểu.
Kiểm toán là một hoạt động mang lại nhiều lợi ích cho tổ chức và xã hội. Kiểm toán giúp nâng cao chất lượng thông tin kế toán, tăng cường sự kiểm soát nội bộ, phòng ngừa và phát hiện gian lận, giảm thiểu rủi ro, tối ưu hóa nguồn lực và chi phí, cải thiện hiệu quả và hiệu suất, nâng cao năng lực quản trị và cạnh tranh, tạo điều kiện cho việc ra quyết định và kế hoạch chiến lược. Kiểm toán cũng góp phần bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan, thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội bền vững.