Giao dịch dân sự là hành vi của các bên nhằm thiết lập, thay đổi hoặc chấm dứt các quyền và nghĩa vụ dân sự. Giao dịch dân sự có thể là giao dịch có điều kiện hoặc không có điều kiện. Giao dịch có điều kiện là giao dịch mà hiệu lực của nó phụ thuộc vào việc xảy ra hoặc không xảy ra của một sự kiện trong tương lai, do các bên thỏa thuận hoặc do pháp luật quy định. Giao dịch có điều kiện có thể là giao dịch có điều kiện hợp lệ hoặc giao dịch có điều kiện vô hiệu.
Theo Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch có điều kiện vô hiệu là giao dịch mà điều kiện của nó vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội hoặc không khả thi. Ví dụ, giao dịch mua bán một tài sản mà điều kiện là việc chết của người bán, giao dịch cho thuê một căn hộ mà điều kiện là việc cấm người thuê tổ chức các hoạt động tôn giáo, giao dịch ký kết một hợp đồng lao động mà điều kiện là việc người lao động phải trúng số độc đắc.
Giao dịch có điều kiện vô hiệu không phát sinh hiệu lực pháp lý và không tạo ra các quyền và nghĩa vụ cho các bên. Nếu giao dịch có điều kiện vô hiệu đã được thực hiện một phần hoặc toàn bộ, các bên phải trả lại cho nhau những gì đã nhận được theo giao dịch. Nếu không thể trả lại, các bên phải bồi thường thiệt hại cho nhau.
Trong giải quyết tranh chấp liên quan đến giao dịch có điều kiện vô hiệu, các bên có thể yêu cầu tòa án xác định tính vô hiệu của giao dịch và yêu cầu các biện pháp khôi phục tình trạng ban đầu hoặc bồi thường thiệt hại. Tòa án sẽ xem xét các yếu tố sau để quyết định:
– Điều kiện của giao dịch có vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội hoặc không khả thi hay không.
– Mức độ ảnh hưởng của việc vi phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên và của xã hội.
– Mức độ thực hiện của giao dịch và khả năng trả lại cho nhau những gì đã nhận được.
– Nguyên nhân và trách nhiệm của các bên trong việc ký kết giao dịch có điều kiện vô hiệu.
Từ những nội dung trên, ta có thể kết luận rằng giao dịch có điều kiện vô hiệu là một loại giao dịch không được pháp luật công nhận và bảo vệ. Việc xác định giao dịch có điều kiện vô hiệu trong giải quyết tranh chấp là một biện pháp nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên và của xã hội, đồng thời phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong giao dịch dân sự.