Đấu giá là một hình thức bán tài sản công hoặc tài sản của người có nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước, trong đó người tham gia đấu giá sẽ trả giá cao nhất để mua tài sản đó. Đấu giá có thể áp dụng cho nhiều loại tài sản, trong đó có đất đai, nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất. Tuy nhiên, việc đấu giá các loại tài sản này cũng phải tuân theo các quy định của pháp luật về đất đai, nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất.
Pháp luật về đất đai, nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất là bộ luật quy định về quản lý, sử dụng, phân bổ, chuyển nhượng, thuê, cho thuê, thế chấp, bảo đảm và giải quyết tranh chấp liên quan tới các loại tài sản này. Pháp luật này có mục tiêu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất, người sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất; thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội; bảo vệ môi trường và an ninh quốc gia.
Trong phạm vi bài viết này, chúng ta sẽ tập trung vào các quy định của pháp luật về đấu giá các loại tài sản này, cũng như các vấn đề thực tiễn và kiến nghị cải thiện.
Đầu tiên, chúng ta sẽ xem xét các điều kiện để được tham gia đấu giá. Theo Luật Đấu giá tài sản năm 2016, người tham gia đấu giá phải là tổ chức hoặc cá nhân có năng lực hành vi dân sự đầy đủ; có nhu cầu sử dụng tài sản được bán qua đấu giá; không thuộc trường hợp bị cấm tham gia đấu giá theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, người tham gia đấu giá còn phải tuân theo các điều kiện riêng của từng loại tài sản.
Đối với đất đai, người tham gia đấu giá phải là người được cấp quyền sử dụng hoặc được chuyển nhượng quyền sử dụng theo quy định của Luật Đất đai năm 2013. Đối với nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất, người tham gia đấu giá phải là người được sở hữu hoặc được chuyển nhượng quyền sở hữu theo quy định của Luật Nhà ở năm 2014 và Luật Tài sản năm 2015. Nếu người tham gia đấu giá là người nước ngoài hoặc tổ chức có vốn nước ngoài, họ còn phải tuân theo các điều kiện về số lượng, diện tích, thời hạn sử dụng hoặc sở hữu của các loại tài sản này theo quy định của pháp luật.
Tiếp theo, chúng ta sẽ nghiên cứu về quy trình đấu giá các loại tài sản này. Theo Luật Đấu giá tài sản năm 2016, quy trình đấu giá gồm có các bước sau: công bố thông tin về tài sản đấu giá; đăng ký và nộp tiền đặt trước; lập danh sách người tham gia đấu giá; tổ chức phiên đấu giá; công bố kết quả đấu giá; ký kết hợp đồng mua bán tài sản; thanh toán tiền mua tài sản và giao nhận tài sản.
Trong quá trình đấu giá, người tham gia đấu giá có quyền xem xét tài sản đấu giá; yêu cầu cơ quan tổ chức đấu giá cung cấp thông tin về tài sản đấu giá; trả giá để mua tài sản; rút lui khỏi việc tham gia đấu giá trước khi phiên đấu giá kết thúc; khiếu nại về việc tổ chức và thực hiện đấu giá. Người tham gia đấu giá cũng có nghĩa vụ nộp tiền đặt trước; tuân theo quy chế và quyết định của cơ quan tổ chức đấu giá; thanh toán tiền mua tài sản và chi phí liên quan; nhận tài sản đã mua qua đấu giá.
Cuối cùng, chúng ta sẽ phân tích các vấn đề thực tiễn và kiến nghị cải thiện trong việc đấu giá các loại tài sản này. Một số vấn đề thực tiễn thường gặp là: việc công bố thông tin về tài sản đấu giá không minh bạch, không chính xác hoặc không kịp thời; việc xác định giá khởi điểm của tài sản không phản ánh được giá trị thực tế của tài sản hoặc không phù hợp với thị trường; việc lựa chọn hình thức và phương thức đấu giá không hợp lý hoặc không công bằng; việc gian lận, thao túng hoặc làm ảnh hưởng tới kết quả đấu giá; việc xử lý khiếu nại về việc tổ chức và thực hiện đấu giá không kịp thời, không khách quan hoặc không hiệu quả.
Để khắc phục các vấn đề trên, một số kiến nghị cải thiện có thể được đưa ra như sau: nâng cao năng lực và trách nhiệm của cơ quan tổ chức đấu giá; tăng cường công khai, minh bạch và kiểm tra, kiểm soát việc công bố thông tin về tài sản đấu giá; xây dựng và áp dụng các tiêu chuẩn, phương pháp và cơ sở dữ liệu để xác định giá khởi điểm của tài sản một cách khoa học và hợp lý; lựa chọn hình thức và phương thức đấu giá phù hợp với từng loại tài sản và điều kiện thị trường; nghiêm ngặt xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình đấu giá; thiết lập và hoàn thiện cơ chế xử lý khiếu nại về việc